Το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου 2023 έφυγε απρόσμενα από κοντά μας ο Ομότιμος Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Χάρης Ξανθουδάκης (1950-2023), διακεκριμένος επιστήμονας, πολυγραφώτατος ερευνητής με ευρύτατα ενδιαφέροντα, ιδιαίτερης δυναμικής Δάσκαλος, θεμελιωτής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου (ΤΜΣ/ΙΠ), ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, δεινός χρήστης του χιούμορ και, πάνω από όλα, πολύτιμος Φίλος και μοναδικός Συνεργάτης.
Γεννημένος στον Πειραιά το καλοκαίρι του 1950, ο εκλιπών υπήρξε μια πολυδιάστατη και βαθιάς μόρφωσης προσωπικότητα. Σπούδασε σε Αθήνα και Παρίσι μουσική (μαθητής, μεταξύ άλλων, του Γ. Α. Παπαϊωάννου και του Ιάννη Ξενάκη), αγγλική και ελληνική φιλολογία (ΕΚΠΑ), ιστορία της τέχνης (École des Hautes Études en Sciences Sociales και École du Louvre), γλωσσολογία (École Pratique des Hautes Études) και σημειολογία (Πανεπιστήμιο Paris 7). Κατείχε πτυχίο ελληνικής και αγγλικής φιλολογίας (ΕΚΠΑ), καθώς και μεταπτυχιακό μουσικής και αισθητικής των Μουσικών Τεχνών και διδακτορικό μουσικής του Πανεπιστημίου Pantheon-Sorbonne.
Ο Χάρης Ξανθουδάκης συνέβαλε αποφασιστικά στην εισαγωγή των καλλιτεχνικών μουσικών αντικειμένων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, παράλληλα με την καλλιέργεια των μουσικών επιστημών στην πιο σύγχρονη έκφρασή τους. Διετέλεσε Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού (2004-2011), καθώς και επί χρόνια συντονιστής και πρόεδρος του ΤΜΣ/ΙΠ. Με δική του πρωτοβουλία το ΤΜΣ/ΙΠ κατέστη το πρώτο τμήμα Μουσικών Σπουδών στην Ελλάδα το οποίο απέκτησε τρεις θεσμοθετημένες κατευθύνσεις (Μουσική Σύνθεση, Μουσική Εκτέλεση και Μουσικές Επιστήμες), οι οποίες συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν μέχρι σήμερα. Επίσης, υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανώτατων Μουσικών Σχολών (A.E.C.) και της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Ο εκλιπών υπήρξε εγνωσμένου κύρους συνθέτης και μουσικοθεωρητικός με σημαντικό συγγραφικό και παιδαγωγικό έργο, τόσο στην τριτοβάθμια όσο και στην ωδειακή εκπαίδευση. Έχει συνθέσει πολλά έργα σε όλα σχεδόν τα μουσικά είδη: φωνητικά, για μεικτά μέσα, ορχηστρικά, μουσική δωματίου, ηλεκτρονική μουσική, χορωδιακά και μουσική για τον κινηματογράφο, υιοθετώντας ποικίλες τεχνοτροπίες. Οι συνθέσεις του έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένα σε διεθνή φεστιβάλ και μέσω ηχογραφήσεων.
Από το 1992, οπότε και ήρθε στο νεοσύστατο τότε ΤΜΣ/ΙΠ, αφιερώθηκε σταδιακά, και από το 1995 σχεδόν ολοκληρωτικά, στην έρευνα της ιστορικής πορείας της μουσικής στη Νεώτερη Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις εύκολες διαβεβαιώσεις της εποχής εκείνης σχετικά με την εξέλιξη της μουσικής στον ελλαδικό χώρο, ο Χάρης Ξανθουδάκης επιδόθηκε με θέρμη και ακαδημαϊκή ακεραιότητα στην επανεκτίμηση των τότε γνωστών επί του θέματος πηγών, στον εντοπισμό νέων, στην αρχειακή έρευνα, στη διεπιστημονική προσέγγιση του μουσικού φαινομένου και στη σύνδεση της μουσικής επιστήμης με τα διεθνή αιτούμενα και τις νέες προσεγγίσεις στον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών. Με κοφτερή και τεκμηριωμένη πένα πρόσφερε νέες ιδέες και ανατρεπτικά πρωτογενή στοιχεία, αποκαλύπτοντας άγνωστες πληροφορίες, καταρρίπτοντας απλουστεύσεις και βεβαιότητες, καταθέτοντας γόνιμους αναστοχασμούς και εμπνέοντας δεκάδες νέους ερευνητές, διδάκτορες και επιστήμονες. Κοινός χώρος συνάντησης όλων των παραπάνω ήταν και είναι το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του ΤΜΣ/ΙΠ, του οποίου ο Χάρης Ξανθουδάκης υπήρξε Ιδρυτής (2000) και για χρόνια Διευθυντής.
Σημαντικές, και με διεθνές αποτύπωμα, είναι οι ερευνητικές συμβολές του Χάρη Ξανθουδάκη για την επανεκτίμηση της μουσικής των Επτανήσων, για τη θέση του μουσικού φαινομένου κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και κατά την Ελληνική Επανάσταση, για την αναθεώρηση της μουσικής δραστηριότητας επί Καποδίστρια, καθώς και για το ακανθώδες ζήτημα της εν Ελλάδι εκκλησιαστικής μουσικής κατά τον 19ο αιώνα. Ανέδειξε δε έτι περισσότερο και μορφές του 20ού αιώνα, όπως τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Νίκο Σκαλκώτα, τον δάσκαλό του Γιάννη Α. Παπαϊωάννου ή τον Γιάννη Χρήστου.
Επιθυμία ζωής ήταν για τον εκλιπόντα η συγγραφή μιας ιστορίας της μουσικής του νεώτερου ελληνισμού, η οποία θα ενσωμάτωνε το σύνολο των νέων θεάσεων, στοιχείων και προσεγγίσεων που έφερε η 30ετής ερευνητική και εκπαιδευτική δράση του. Την επιθυμία του αυτή την είδε να πραγματώνεται με την έναρξη της έκδοσης της τρίτομης σειράς της Ιστορίας της Μουσικής στη Νεώτερη Ελλάδα το 2022, την οποία συνυπογράφουν το Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Ωδείου Αθηνών (του οποίου κέντρου ο Χάρης Ξανθουδάκης ήταν μέχρι τον θάνατό του διευθυντής) και το Εργαστήριό Ελληνικής Μουσικής του ΤΜΣ/ΙΠ. Δυστυχώς, ο εκλιπών δεν θα κρατήσει στα χέρια του τον δεύτερο τόμο, ο οποίος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο τυπογραφείο, ούτε θα μπορέσει να δει την επιθυμία της ζωής του να ολοκληρώνεται με την έκδοση του τρίτου τόμου τους επόμενους μήνες.
Ο Χάρης Ξανθουδάκης έφυγε από κοντά μας απρόσμενα, αλλά όρθιος και δραστήριος, με πάντοτε μια νέα πρωτοβουλία στο νου του. Έφυγε, δηλαδή, φρονούμε, όπως θα ήθελε και εκείνος. Άφησε, όμως, πίσω του ένα εντυπωσιακό και ποιοτικό πνευματικό, καλλιτεχνικό και ερευνητικό καταπίστευμα, το οποίο θα αποτελεί σημείο αναφοράς για όλους στο διηνεκές, καθώς και εγερτήριο συνέχισης ενός μοναδικής και διαμορφωτικής σημασίας έργου.
Κώστας Καρδάμης